Dünyanın En Tehlikeli 10 Aktif Yanardağı

Magmanın yerkabuğundan dışarı püskürüp birikerek oluşturduğu coğrafi şekillere volkan ya da yanardağ denilmekte. Kimisi en son onbinlerce yıl, kimisi ise çok yakın zamanda püskürmüş olan bu yanardağlardan elbette aktif olanları popülerleşmiştir. Yanardağ patlaması ülkemizde tanıklık edebildiğimiz bir olay değil ancak yanardağlar, dünyanın belki de en korkunç harikalarıdır.

Bilim camiasında en son 10 bin yıl önce patlamış yanardağlara aktif yanardağlar denir. Bu tehlikeli dev tepeler ulaşılmalarının zorluğu, haklarındaki efsaneler ve kahramanlıklarla merak konusu olmuş, bir o kadar da korkutmuş varlıklardır. Dünyanın en aktif, en tehlikeli yanardağlarını listeleyip kısa bilgilerle sunacağımız yazıda sıralamanın öznel olduğunu belirtmeliyim.

1. Kilauea Yanardağı

Günümüzde faaliyeti süren bu kalkan tipi yanardağ, Hawaii'de bulunuyor. 1983'ten beri faaliyette olduğu bilinen Kilauea, yerin 60 kilometre altından yüzeye magma çeken ilginç bir tesisat yapısına sahiptir. Faaliyete geçtiği 1983'ten bu yana sürekli olarak patlamakta olan Kilauea, çevresindeki pek çok yerleşim birimini yok etmiştir. Faaliyete geçtiği tarihten beri o kadar lav püskürtmüştür ki, aktığı okyanus kıyısında 2 kilometrekarelik yeni bir kara parçası oluşturmuştur. Yerin delindiği nokta olarak bilinir ve dünyanın en aktif yanardağıdır.

2. Etna Yanardağı

İtalya/Sicilya'da bulunan Etna'nın, faaliyetine 500.000 yıl önce başladığı tahmin ediliyor. Stromboli ve Vezüv ile birlikte İtalya'nın en aktif yanardağlarındandır. 3.500 yıldır oldukça sık patladığına şahit olunmuştur ve günümüzde bu aktifliğiyle en popüler yanardağların başında gelir. Öyle ki, kardeşi Vezüv'ün Pompeii efsanesi gibi Etna Yanardağı da Zeus'un 100 başlı canavar Typhon'u hapsettiği yer olarak Yunan Mitolojisi'nde kendine yer bulmuştur. 2011 yılındaki şiddetli patlamasının ardından Sicilya'da bilgisayarların, kol saatleri ve dijital saatlerin 15 dakika ileri olduğunun farkedilmesi gibi bir iddia ile bilim kurgu severlerin ilgisini ayrıca çekmiştir. Patlama sırasında 3-4 büyüklüğünde volkanik depremlere neden olur.

3. Stromboli Yanardağı

İtalya'da volkanik Stromboli adası üzerinde yer alan, "Akdeniz'in deniz feneri" de denen yanardağ, yaklaşık 2.000 yıldır aktiftir. Deniz altında 1.000 metreden fazla bir volkanik uzantının üzerinde yükselir. Uzun süre aralıklarla patlasa da hem İtalya'nın hem de dünyanın en tehlikeli yanardağlarından biridir. Son olarak 2008 yılında patlamıştı. J. R. R. Tolkien, Yüzüklerin Efendisi'ndeki "Mount Doom" yani hüküm dağı kurgusunu Stromboli'den esinlenerek yaratmıştır.

4. Piton de la Fournaise

"Fırın tepesi" olarak bilinen yanardağ yaklaşık yarım milyon yıldır bazaltik lav püskütrmekte. Hint Okyanusu açıklarındaki Reunion Adası'nda yer almaktadır. 8 kilometre genişliğindeki dev Enclos Fouqué kalderasını oluşturmuştur. Bölgede ciddi bir yerleşim olmadığı için büyük zararlar vermemiştir. Ancak bir teoriye göre bu geniş kaldera Hint Okyanusu'nun içine düşerek bir megatsunamiye neden olacaktır.

 

 

5. Yasur Yanardağı

 

Yasur Dağı, özellikle üzerindeki kraterlere düzenlenen turistik seyahatlerle ünlü bir yanardağdır. Bir pasifik ada ülkesi olan Vanuatu'da yer alan bu volkanın 800 yıldır faaliyette olduğu düşünülmekte. Püskürdüğü lavlar çok uzak mesafelerden dahi görülebilir. Ulaşılması en kolay volkanlardan biri olduğu düşünülse de, bazı meraklı ve cesur turistler için ölümcül olabileceği de görülmüştür.

6. Ambrym

Ambrym, büyük bir patlamayla oluşmuş 12 kilometrelik bir kalderayla geniş bir volkandır. Üzerine bulunduğu adanın neredeyse tüm canlılık hayatını sona erdirecek büyük patlamalar ve lav akıntılarına neden olmuştur. Volkanik patlama indeksinde ikinci sırada yer almaktadır.

7. Merapi Yanardağı

Endonezya'da yer 130 volkan içinde en aktif olanıdır. Püskürttüğü maddeler ve gazlar, dağın zirvesini yılın 300 günü boyunca kaplar. Patlamalarıyla pek çok kişinin ölümüne neden olmuştur. 1994 yılında 64 kişinin, son olarak ise 2010 yılında 130 kişinin ölümüne sebep olmuştur. 2010 yılındaki patlama sonrası incelemelerde, bazı insanların bedenlerinin %95'inin tamamen yandığı belirlenmiştir. 

8. Erta Ale Yanardağı

Yerli dilde "tüten dağlar" anlamına gelen Erta Ale, Etiyopya'da yer alan aktif yanardağdır. Onu ünlü yapan en önemli özelliği üzerinde bulunan lav gölüdür. 1906 yılından beri varlığını sürdüren bu lav gölü, en uzun süre varolan lav gölü olarak da bir rekorun sahibidir. Bu lav gölünün de etkisiyle pek çok turist çeken Erta Ale Volkanı, muhteşem manzarasının cazibesiyle pek çok turistin hayatını kaybetmesine de neden olmuş, tehlikeli bir volkandır.

9. Pacaya Yanardağı

Guetamala'da yer alan Pacaya Yanardağı, 1965 yılındaki patlamadan önce uzun süren bir uykudaydı. Stromboli tipi püskürmelerin yanı sıra kül patlamalar ve lav akıntıları da görülür. 2010 yılının Mayıs ayında şiddetli bir şekilde patlayan Pacaya Yanardağı tam 1500 metre yüksekliğe dev bloklar halinde maddeler püskürtmüştür. En az 1.800 kişinin evlerini boşaltmak zorunda kaldığı bu felaket, 1998, 1966 yıllarında da tekrarlanmıştı.

10. Erebus Yanardağı

Aktif volkanların içinde dünyanın en güneyinde yer alan Erebus Dağı, Antartika'da yer almaktadır. Dünyada az sayıda bulunan lav göllerinden biri de bu volkanda bulunmaktadır. Zirvesi tam 3794 metre yüksekliktedir.

Bonus: Yellowstone Volkanı

Yellowstone'u listeye almadım çünkü aktif bir yanardağ olduğunu söylemek zor. Bilim insanları aktif bir volkan olarak göstermiyor ancak listeye "Yellowstone patlarsa" ihtimali üzerinden girecek bir yanardağ. Zira, 60 km uzunluğunda, 40 km genişliğinde ve 10 km derinliğinde magma haznesi ile 24.000 metreküp magma içeren bu süpervolkanın patlaması halinde Amerika'nın üçte ikisinin yok olacağı, hatta dünyada canlı yaşamın tamamen sona ereceği iddiaları ciddiye alınması gereken düzeyde ortaya atılıyor. Dünyanın sonu teorileri arasında yer alan muhtemel Yellowstone patlaması sonrası atmosferi kaplayacak kül tabakasının sıcaklığı düşürerek bir buzul çağı getireceği söyleniyor. 2010'da Eyjafjallajökull Yanardağı'nın ortaya çıkardığı sonuçları düşünecek olursak, bu süpervolkanın patlaması gerçekten yok edici olacaktır. 300 bin yılda bir patlayacağı öngörülen Yellowstone, bir saatli bomba gibi 360 bin yıldır orada duruyor. Dünyanın sonu hakkında 10 teoriyi derlediğim videomu da bu vesileyle izleyebilirsiniz.